Μια άγνωστη στους περισσότερους σύγχρονους Έλληνες πτυχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αναδεικνύει με το άρθρο που ακολουθεί, ο Διονυσιώτης Β. Στεφανάκης. Με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, ο κ. Στεφανάκης είναι ενεργό μέλος της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών και Μικρασιατών Βόρειας Αττικής- ΕΝΚΩΜΙ “Η Αγία Σοφία” και για την ανεύρεση και συλλογή των στοιχείων που παραθέτει, έχει ανατρέξει σε πηγές που κυμαίνονται από προσωπικές μαρτυρίες επιζώντων του Πολέμου μέχρι τα αρχεία του Στρατού και του Υπουργείου Εξωτερικών. Το κείμενο που σήμερα, 28 Οκτωβρίου, δημοσιεύει η Οδός Διονύσου, αποτέλεσε τον κορμό της ομιλίας του τον περασμένο Φεβρουάριο στο Πολιτιστικό Κέντρο της Κηφισιάς, όπου στο πλαίσιο σειράς σεμιναρίων Ιστορίας διηγήθηκε πώς 400 εθελοντές προσήλθαν μαζικά στο Ελληνικό Προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, ζητώντας με ενθουσιασμό να πολεμήσουν στο Αλβανικό μέτωπο. Απ’ αυτούς, 123 δεν επέστρεψαν ποτέ στα σπίτια τους, ενώ 77 κείτονται ακόμη στο βυθό του Αιγαίου, μια που το πλοίο που τους μετέφερε πίσω στην Τουρκία μετά την υποχώρηση του μετώπου, βυθίστηκε από τους Γερμανούς.
Στα χρόνια που έχουν περάσει, οι εθνικές και κοινωνικές περιπέτειες που μεσολάβησαν, έριξαν ένα πέπλο λησμονιάς σε κάποια ξεχωριστά γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Ευτυχώς όμως που υπάρχουν οι άνθρωποι οι οποίοι τα έζησαν και είναι σε θέση να μας πληροφορήσουν γι΄ αυτές τις λιγότερο γνωστές σελίδες της ιστορίας μας.
Εκείνο που δεν είναι γνωστό στο ευρύτερο κοινό είναι ο αντίστοιχος ενθουσιασμός και η αυθόρμητη παρουσία των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, μπροστά στο Ελληνικό Προξενείο με την επιθυμία να καταταγούν εθελοντές για να πολεμήσουν στο Αλβανικό μέτωπο.
Ο Ελληνισμός της Πόλης, ήταν η πρώτη εκτός Ελλάδας, Ελληνική κοινότητα από την οποία έσπευσαν εθελοντές για το μέτωπο. Σε εκατοντάδες υπολογίζονται οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης που πολέμησαν εθελοντικά μαζί με τον Ελληνικό στρατό.
Από αυτούς οι 123 δεν γύρισαν ποτέ στα σπίτια τους.
Ένας άνθρωπος ο οποίος γνωρίζει καλά την προσφορά των Κωνσταντινουπολιτών στον Β. Π. Π. είναι ο κ. Αχιλλέας Ζαχαρόπουλος.
Η συμβολή του για την ανάδειξη του θέματος αυτού είναι καθοριστική. Συνομίλησα μαζί του και μου έδωσε χρήσιμες πληροφορίες. Ο ίδιος μας αφηγείται:
«Όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος το 1940, οι Κωνσταντινουπολίτες, συγκεντρωθήκαμε μαζικά μπροστά στο Ελληνικό Προξενείο με σκοπό να καταταγούμε ως εθελοντές.
Ο Πρόξενος μας είπε ότι θα ενημερώσει την κυβέρνηση για τον μεγάλο αριθμό των Ελλήνων της Πόλης που θέλουν να καταταγούν ως εθελοντές.
Έτσι πηγαίναμε κάθε μέρα με μια κουβέρτα και καθόμασταν απέναντι στην είσοδο του Προξενείου περιμένοντας την απάντηση.
Μετά από μερικές μέρες βγήκε ο Πρόξενος και μας ενημέρωσε ότι έγινε δεκτό το αίτημά μας. Όλοι σπεύσαμε να μπούμε στο κτίριο για να γραφτούμε στους καταλόγους.
Εγώ επειδή δεν είχα συμπληρώσει το 20ό έτος της ηλικίας μου έφερα τον πατέρα μου να υπογράψει και έτσι μπόρεσα να καταταγώ και να φύγω για το μέτωπο.
Η πρώτη αποστολή ήταν τέσσερα βαγόνια, περίπου 180 εθελοντές. Το σύνολο των εθελοντών Κωνσταντινουπολιτών που πήγε για το Αλβανικό μέτωπο πρέπει να ξεπέρασε τα 400 άτομα.
Στο σταθμό είχε έρθει η Ελληνική κοινότητα να μας αποχαιρετήσει ενώ οι Τούρκοι είχαν στείλει μια μπάντα που έπαιζε εμβατήρια.
Μετά την εισβολή των Γερμανών και την υποχώρηση του μετώπου μαζί με άλλους τρεις Κωνσταντινουπολίτες φτάνουμε στην Αθήνα. Εκεί συναντήσαμε πολλούς ακόμα συμπατριώτες μας.
Προσπαθούμε με κάθε τρόπο να βρούμε μέσο να επιστρέψουμε στην Πόλη. Κάποιοι ζήτησαν άδεια από τις γερμανικές κατοχικές αρχές να τους επιτραπεί η επιστροφή στην Πόλη.
Εγώ διαφώνησα και είπα να μην εμπιστευθούμε την άδεια των κατοχικών αρχών. Να αποφύγουμε την μαζική επιστροφή αλλά να επιδιώξουμε κατά μονάδα ή δυάδες την φυγή μας. Δυστυχώς τα γεγονότα με δικαίωσαν. Γιατί το πλοίο με τους εθελοντές Κωνσταντινουπολίτες βυθίστηκε από τους Γερμανούς και πνίγηκαν όσοι επέβαιναν σε αυτό.»
Ο κος Ζαχαρόπουλος λοιπόν, ακολουθώντας την δική του μέθοδο με ένα καΐκι καταφέρνει να περάσει στην Χίο και από εκεί στα παράλια της Ιωνίας. Μαζί του και ένας κύριος μεγάλης ηλικίας με τον οποίο μοιράζεται το φαγητό του, όμως αυτός δεν αποκαλύπτει την ταυτότητά του.
Μετά από ταλαιπωρία πολλών ημερών, με συνοδεία ενός τούρκου λοχία φτάνουν στο Ελληνικό Προξενείο στην Σμύρνη όπου και επικοινωνεί με την οικογένειά του.
Στο προξενείο ο άγνωστος συνοδοιπόρος αποκαλύπτεται. Είναι ο Αθανασιάδης Μποδοσάκης, ο οποίος το έσκασε από την Αθήνα με ένα πουκάμισο. Από την Σμύρνη με τρένο, πλοίο και άλλα μέσα φτάνει στο Κάιρο όπου εντάσσεται στην Ελληνική Ταξιαρχία.
Ο πρώτος νεκρός του ελληνικού στρατού στο Ελ Αλαμέιν 11 Σεπτεμβρίου 1942, ήταν ο παιδικός του φίλος Βύρων Ποταμιάνος. Ο Ανθυπίλαρχος τεθωρακισμένων Νίκος Μαργαρίτης, που είχε έρθει από την Κωνσταντινούπολη, παρ΄ όλο που είχε χάσει το δεξί του χέρι δεν έφυγε από μάχιμη μονάδα. Το 1943 σκοτώθηκε σε μια αποστολή.
Για τους ανωτέρω πεσόντες μετά από έρευνα βρήκα τα ατομικά τους δελτία στο ΓΕΣ (ΔΙΣ). Επίσης βρέθηκαν στοιχεία για το πλοίο που βύθισαν οι Γερμανοί με 77 Κωνσταντινουπολίτες οι οποίοι επέστρεφαν στην Πόλη.
Τον μεγάλο αριθμό εθελοντών Κωνσταντινουπολιτών που πήραν μέρος στο Β’ Π.Π. αποδεικνύουν έγγραφα που ανακάλυψα μετά από έρευνα μηνών στο διπλωματικό ιστορικό αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών.
Οι Κωνσταντινουπολίτες εκτός από την εθελοντική συμμετοχή τους στο Β’ Π.Π. προσέφεραν και μεγάλη οικονομική βοήθεια για τον αγώνα, με αποκορύφωμα την χρηματοδότηση του Τούρκικου πλοίου ‘’KURTULUS’’ για την μεταφορά τροφίμων στην κατεχόμενη Ελλάδα.
Αποτελεί υποχρέωση τόσο της πολιτείας όσο και της κοινωνίας μας γενικότερα να θυμάται και να τιμά τους ανθρώπους που έδωσαν την ζωή τους στον αγώνα υπέρ της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Στεφανάκης Βασίλης
Πηγές
Εφημερίδα «ΑΝΑΤΟΛΗ», τεύχος 37, 2006
*Ιστορικό Διπλωματικό Αρχείο ΥΠ.ΕΞ.
ΓΕΣ (Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού)
Προφορικές μαρτυρίες: – κος Αχιλλέας Ζαχαρόπουλος.
Δημοσιεύματα εφημερίδος «Απογευματινής» της Κωνσταντινούπολης του έτους 1940
Εις αιωνίαν μνήμην τών υπέρ πατρίδος πεσόντων κατά τον δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον από της ιστορικής 28ης Οκτωβρίου 1940 μελών της εκ Κωνσταντινουπόλεως ελληνικής παροικίας και των εν Τουρκία ελληνικών αποστολών
ΑΒΡΑΜΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΑΒΡΑΜΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΑΒΡΑΜΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΑΓΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΑΚΤΥΠΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΑΛΒΕΡΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
ΑΝΤΩΝΑΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΑΝΤΩΝΑΤΟΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΑΡΣΕΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ
ΒΑΝΔΩΡΟΣ ΟΡΕΣΤΗΣ
ΒΕΛΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ
ΒΕΝΤΟΥΡΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ
ΒΙΤΑΛΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ
ΒΙΤΑΛΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΒΛΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΓΚΙΑΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Ανθυπολοχαγός)
ΓΑΡΟΦΑΛΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΓΑΣΠΑΡΑΚΗΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ
ΓΙΑΜΑΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΓΚΙΡΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ
ΓΟΖΑΔΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (Υποσμηναγός)
ΔΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΜΕΛΕΤΙΟΣ
ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ ΜΗΝΑΣ
ΖΑΓΚΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΖΑΛΩΝΗΣ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ
ΖΑΜΠΛΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΖΑΝΝΕΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ ΖΑΦΕΙΡΙΟΣ
ΖΕΡΒΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΚΑΛΑΒΡΥΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΚΑΛΛΕΓΑΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ
ΚΑΝ ΡΑΦΑΗΛ
ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ
ΚΑΡΥΔΟΠΟΥΛΟΣ ΙΛΑΡΙΩΝ
ΚΕΛΑΪΔΙΤΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ
ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ
ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΠΕΤΡΟΣ
ΚΟΥΜΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΚΟΥΤΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΛΕΑΝΔΡΟΣ
ΛΑΣΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (Αντιπλοίαρχος Π.Ν.)
ΛΕΒΑΝΤΗΣ ΜΙΧΑΗΛ (Ταγματάρχης)
ΛΕΚΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (Πλοίαρχος Σ.Ν.)
ΛΑΜΠΡΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
ΛΑΣΚΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΛΕΒΗΣ ΛΕΩΝ
ΛΕΥΚΑΡΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
ΛΕΥΚΑΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΛΕΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΛΙΝΑΡΔΟΣ ΠΕΤΡΟΣ
ΛΟΥΚΑΚΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ
ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Υποναύαρχος Π.Ν.)
ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΜΗΛΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (Ανθυπολοχαγός)
ΜΑΓΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΜΑΛΑΤΟΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ
ΜΑΝΤΙΚΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΜΑΡΓΑΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ
ΜΑΡΓΕΤΗΣ ΣΑΒΒΑΣ
ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΜΕΣΗΝΕΖΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΜΗΛΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΜΗΝΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΜΟΛΦΕΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΜΠΙΛΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ ΜΩΥΣΗΣ
ΝΤΕΛΑΣΣΟΥΔΑΣ ΙΟΥΛΙΟΣ
ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΠΑΠΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΠΑΠΑΦΙΛΙΠΠΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΠΑΠΠΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΠΑΣΧΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΠΕΤΙΚΑΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΠΗΛΙΟΥΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΠΥΘΑΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΠΙΤΑΡΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΠΙΤΣΙΛΙΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΠΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΠΛΑΤΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΠΟΠΑΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ ΒΥΡΩΝ
ΠΡΕΛΟΡΕΝΤΖΟΣ ΙΩΣΗΦ
ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ (Υπολοχαγός)
ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΙΜΙΛΙΟΣ
ΡΑΦΑΛΕΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΡΗΓΑΣ ΣΑΒΒΑΣ
ΣΥΡΡΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ (Συνταγματάρχης)
ΣΚΟΡΔΟΜΠΕΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ
ΣΟΦΙΚΙΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
ΣΤΑΜΚΟΣ ΘΩΜΑΣ
ΣΤΑΥΡΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΤΖΕΖΑΝΑΣ ΑΛΒΕΡΤΟΣ
ΤΖΙΒΡΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΤΣΑΚΑΝΙΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΤΣΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΤΣΟΥΚΛΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΤΣΟΥΡΒΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΦΩΚΑΣ-ΑΣΑΝΑΚΗΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ (Ανθυποσμηναγός)
ΦΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΧΑΤΖΗΑΡΓΥΡΟΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ
ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
ΧΑΤΖΗΣ ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ (Ανθυπολοχαγός)
ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ ΛΑΖΑΡΟΣ
ΨΑΡΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΨΑΡΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
