Με τις απόψεις του για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία των προσώπων που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην τοπική (αυτο)διοίκηση, συνεισφέρει ο Γενικός Γραμματέας του Δήμου Διονύσου Στ. Μιχιώτης στο διάλογο που ξεκίνησε με αφορμή σχετικό άρθρο του καθηγητή Π. Γεωργιάδη στην Οδό Διονύσου:
Παίρνω τη σκυτάλη στον διάλογο περί διαφάνειας γύρω από τα πρόσωπα της εξουσίας, που ξεκίνησε με το άρθρο του στην «Οδό Διονύσου», ο ομότιμος καθηγητής κ. Π. Γεωργιάδης. Ο κ. καθηγητής συμφωνεί με τον θεσμό των ειδικών συμβούλων και συνεργατών, επειδή όπως διαπιστώνει, το υπηρεσιακό δυναμικό των δήμων είναι ελλειμματικό, ως προς το πλήθος αλλά και ως προς τις εξειδικευμένες γνώσεις που απαιτούνται σήμερα. Γι’ αυτό ο νομοθέτης δίνει στον δήμαρχο τη δυνατότητα να επιλέγει, κατά την απόλυτη κρίση του, τους ειδικούς συμβούλους ή συνεργάτες του, συνήθως ισάριθμους των αντιδημάρχων. Και ο κ. καθηγητής προτείνει στο τέλος κάποια μέτρα, κάποια κριτήρια αξιολόγησης, ώστε η διαδικασία να γίνει πιο αντικειμενική και διάφανη. Εκεί ακριβώς επικεντρώνεται η συλλογιστική του δικού μου άρθρου, με τη βοήθεια τριών ρητορικών ερωτημάτων:
1. Πώς αποφασίζει ένας δήμαρχος ανάμεσα σε εναλλακτικές υποψηφιότητες συνεργατών;
Ο δήμαρχος σπανίως διαθέτει κατάλληλα γνωσιακά εφόδια για να αξιολογήσει a priori έναν εξειδικευμένο σύμβουλο. Μπορεί όμως να το κάνει εκ του αποτελέσματος της εργασίας του συμβούλου και προπαντός της συνεργασίας του με τους υπηρεσιακούς παράγοντες. Άλλωστε, εκ του αποτελέσματος αξιολογείται και ο ίδιος ο δήμαρχος από τους δημότες, στο τέλος της θητείας του.
Επίσης, ο δήμαρχος σπανίως γνωρίζει από αναλυτικά συστήματα ποσοτικών κριτηρίων και τρόπους ‘εξομάλυνσης’ των αποτελεσμάτων τους. Μπορεί όμως να σταθμίζει συνολικά ανάμεσα σε εναλλακτικές λύσεις και να αποφασίζει, εμπιστευόμενος την προσωπική του εμπειρία.
Μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι υπάρχουν δύο βασικές επιλογές. Αν ο/η δήμαρχος έχει κυρίως πολιτική εμπειρία, χρειάζεται οπωσδήποτε ανάμεσα στους συμβούλους του και κάποιους τεχνοκράτες. Αν, από την άλλη, είναι τεχνοκράτης, χρειάζεται οπωσδήποτε και ανθρώπους που έχουν διατελέσει επιτυχημένοι δήμαρχοι ή κοινοτάρχες.
2. Πρέπει να δημοσιοποιούνται τα βιογραφικά και οι απολογισμοί των συνεργατών;
Κατά την άποψή μου, ναι. Πέντε γραμμές βιογραφικού είναι αρκετές για να ξέρει ο κόσμος από ποιον έχει να περιμένει τι. Δεν υπάρχει άλλωστε τίποτα να κρύψει κανείς, αφού όλα περνάνε από τις υπηρεσίες και αργά ή γρήγορα γίνονται ευρύτερα γνωστά. Ούτε μπαίνει ζήτημα δημόσιας σύγκρισης μεταξύ υποψηφίων, αφού, όπως σημειώνει και ο καθηγητής, ένας έχει την ευθύνη της τελικής απόφασης, ο δήμαρχος, με ύστατο κριτήριο την εμπιστοσύνη του στο πρόσωπο και στις ικανότητες του συμβούλου.
Το ουσιαστικό όμως ζητούμενο εδώ είναι, κατά τη γνώμη μου, ο τακτικός απολογισμός, γιατί είναι ο μοναδικός τρόπος βελτίωσης του παραγόμενου έργου. Προσοχή όμως, άλλο ο απολογισμός, που είναι εσωτερική διαδικασία κι άλλο η λογοδοσία που είναι δημόσια.
Κάθε 3-4 μήνες πρέπει να υπάρχει εσωτερικός απολογισμός σε όλες τις υπηρεσίες και απ’ όλα τα στελέχη της δημοτικής αρχής. Όχι γενικολογίες και αοριστίες, αλλά στοιχεία και δείκτες, που θα δείχνουν, όπως άλλωστε προβλέπεται από τη νομοθεσία, την εξέλιξη του επιχειρησιακού σχεδιασμού και του προϋπολογισμού. Με βάση τα στοιχεία αυτά μπορεί να γίνει ορθότερη και δικαιότερη αξιολόγηση, που βέβαια είναι μια άλλη μεγάλη και ‘πονεμένη’ υπόθεση.
Εδώ βρίσκεται η βασική δυσκολία, καθώς η μεγάλη πλειοψηφία αιρετών και υπηρεσιακών δεν είναι εξοικειωμένη με τέτοιες πρακτικές, από τις οποίες μάλιστα νιώθει και απειλή. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται πρωτίστως με ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων.
3. Ποιος είναι ο σκοπός και οι κατάλληλοι τρόποι λογοδοσίας;
Κατ’ αρχήν να πούμε ότι, βάσει του νόμου, προβλέπεται ετήσια δημόσια λογοδοσία της δημοτικής αρχής προς τους δημότες, στα πλαίσια ειδικής συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου. Κατά τη γνώμη μου, στους περισσότερους δήμους, η πρακτική αυτή έχει υποβαθμιστεί σε τυπική αγγαρεία και έχει απαξιωθεί στα μάτια των πολιτών. Οι ελάχιστοι παριστάμενοι απλώς περιμένουν μια ευκαιρία 2 ή 5 λεπτών για να πουν τα αιτήματά τους ή τη διαφωνία τους με την πολιτική της εκάστοτε αρχής. Το ίδιο έκανα κι εγώ σαν πολίτης, γι’ αυτό και με απασχολεί πολύ πώς μπορεί αυτό να εξελιχτεί.
Κατά τη γνώμη μου, ο σκοπός της λογοδοσίας είναι να ξαναφέρει σε άμεση επαφή τους διοικούντες με τους διοικούμενους, μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας και όχι μιας προσωπικής επαφής, όπως πχ μιας συνάντησης στο γραφείο. Στις περιπτώσεις αυτές δημιουργείται μια δυναμική ομάδας, που μπορεί να λειτουργήσει σαν καταλύτης στην αλλαγή της μεταξύ τους σχέσης, κυρίως ως προς την ευθύνη του ενός προς τον άλλον.
Μια καλή πρακτική λογοδοσίας είναι να διοργανώνονται συγκεντρώσεις δημοτών ανά 6 μήνες στις τοπικές κοινότητες για να επιβεβαιώνεται η αντιμετώπιση των ζητημάτων και να καταγράφονται οι νέες ανάγκες. Οι συγκεντρώσεις αυτές, σε συνδυασμό με κάποιες άλλες στα ενδιάμεσα τρίμηνα που θα γίνονται κεντρικά με θεματικό αντικείμενο, θα αναβαθμίσουν τον ετήσιο απολογισμό – λογοδοσία του δημοτικού συμβουλίου.
Όπως βέβαια καταλαβαίνει κανείς, όλα αυτά απαιτούν σοβαρή οργάνωση και καλά στελεχωμένα τμήματα διαβούλευσης και εκδηλώσεων (δημοσίων σχέσεων). Δυστυχώς όμως, όταν ανέλαβε η νέα δημοτική αρχή, βρήκε τα δύο αυτά τμήματα χωρίς κανένα υπάλληλο κι έτσι υποχρεώθηκε να τα ενισχύσει με ειδικούς συμβούλους.
Αυτό ήταν το σχέδιο της παρούσας δημοτικής αρχής. Τον Ιανουάριο συγκεντρώθηκαν οι απολογισμοί αντιδημάρχων και προέδρων ΝΠ, ώστε να συνδυαστούν θεματικά μεταξύ τους και να παρουσιαστούν τον Φεβρουάριο και Μάρτιο, σε κατά τόπους συγκεντρώσεις δημοτών. Δυστυχώς όμως, δύο απρόβλεπτα συμβάντα, η ασθένεια του δημάρχου και ο κορονοϊός, ανέτρεψαν κάθε προγραμματισμό.
Στέκομαι σε αυτά συμβάντα, που ήταν εντελώς έξω από κάθε προγραμματισμό, για να δείξω ότι στην τρέχουσα κουλτούρα, δεν «χωράει» το απρόβλεπτο (!), ιδίως εκείνο που καταλύει την επιχειρησιακή συνέχεια του δήμου. Αλλά στην περίπτωσή μας είχαμε δύο τέτοια συμβάντα! Τουλάχιστον, ελπίζω ότι μάθαμε κάποια πράγματα, ώστε στην επόμενη φάση η λογοδοσία να γίνει κανονικά.
Ανυπομονώντας να παραδώσω σε άλλον-ην τη σκυτάλη, ελπίζω να συνεισέφερα κι εγώ στον διάλογο για την διαφάνεια και τη λογοδοσία στην τοπική αυτοδιοίκηση.
1 Μαΐου 2020
Στέφανος Μιχιώτης
Δρ Οργανωσιακής κουλτούρας και αλλαγής
Γενικός Γραμματέας Δ. Διονύσου
