Έτοιμο το Λεύκωμα με την ιστορία και την πορεία του Δήμου Διονύσου στο χρόνο

Σε 300 περίπου σελίδες, με πλήθος φωτογραφιών και εκτεταμένο αρχειακό υλικό, εκτείνεται η ιστορία της πόλης, πολύμηνη δουλειά που είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση του Λευκώματος με τίτλο “Δήμος Διονύσου. Ιστορία του τόπου και του Δήμου”.

 Το εξώφυλλο του Λευκώματος

Για το Λεύκωμα εργάστηκε πολυπληθής ομάδα επιστημόνων και συγγραφέων αποτελούμενη από τους:

Δρα Αν. Λερίου, αρχαιολόγο- μουσειολόγο, που είχε την επιστημονική επιμέλεια της έκδοσης

Δρα Ν. Πάσσαρη, αρχαιολόγο, και τους ιστορικούς Γ. Γονατίδη, Μ. Πέπονα, Κ. Καλλιαμπάκου και Ελ. Σωκράτους, που ανέλαβαν τη συγγραφή των κειμένων.

Τη φωτογραφική έρευνα και τεκμηρίωση έκανε ο Δ. Κίτσος, ιστορικός.

Τη δουλειά τους παρακολουθούσε από τις αρχές του 2023, οπότε και μετά από ανοιχτό διαγωνισμό ανατέθηκε η εκπόνηση του Λευκώματος στην εταιρεία Ν.Κ. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΠΕ, τριμελής επιτροπή εθελοντών, την οποία απάρτιζαν οι Π. Οικονομάκου τέως τοπική σύμβουλος στην Κοινότητα Διονύσου, Λ. Παπαπαναγιώτου πρώην δημοτική σύμβουλος και Αν. Σαϊνατούδη, εκπαιδευτικός. Έργο τους η παρακολούθηση της πορείας των εργασιών για το Λεύκωμα, ο έλεγχος της πληρότητας και της πιστότητας των καταγραφομένων στοιχείων, η τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων καθώς και η έγκριση του ύφους και της μορφής των σελίδων.

 Το παντοπωλείο «Η Λαϊκή Αγορά» της Γεθσημανής Βαφειάδη στον Άγιο Στέφανο, 1949 (αρχείο Μπουρτζόγλου)

Στην εκπόνηση του Λευκώματος συνέβαλαν με την παραχώρηση του φωτογραφικού τους αρχείου οι Ελ. Βακιρτζή-Παραρά, Φαν. Μπουρτζόγλου, Ραλ. Μπώμαν, Π. Οικονομάκου, Λ. Μήλα, Γ. Λακαφώση, Κ. Κολοκυθά και Ελ. Πανταζή. Ευχαριστίες, επιπλέον, για την παραχώρηση εικονογραφικού υλικού εκφράζονται προς το Κέντρο Πολιτισμού “Χορεύρεσις”, τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία και την ΕΥΔΑΠ.

 Κατασκευή του πρώτου δικτύου ύδρευσης στο Κρυονέρι, 1948 (αρχείο Βακιρτζή- Παραρά)

Όσο για τη βιβλιογραφία και τις πηγές, στις οποίες ανέτρεξαν οι συντελεστές του Λευκώματος, αυτές περιλαμβάνουν πλήθος βιβλίων, δημοσιεύσεων και άρθρων από Έλληνες και ξένους μελετητές, αλλά και πονήματα από ντόπιους μελετητές όπως του ιστορικού Β. Γεωργιάδη “Ο αρχαίος Δήμος Ικαρίας (Ικάριον) και του ιερό του στον σημερινό Διόνυσο” (2013), ή το Λεύκωμα για την ιστορία του Αγ. Στεφάνου (2010) “Οίον, Μπογιάτι, Άγιος Στέφανος. Το χθες στο σήμερα στο αύριο” για το οποίο είχε δουλέψει η Ομάδα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Γυμνασίου Αγ. Στεφάνου, με καθοδηγήτριες τις καθηγήτριες του σχολείου Αμ. Ιωαννίδου, Χ. Νέστορος και Μ. Ρουμελιώτου, ή το βιβλίο του φιλόλογου Θ. Κυριαζόπουλου “Διόνυσος. Η αρχαία Ικαρία της Αττικής” (2011), αλλά και τη δημοσίευση (2001) της μηχανικού Έ. Στεφανή “Γεωγραφικοί μετασχηματισμοί του Παλαιού Μπογιατίου (Κοινότητα Άνοιξης) από τα τέλη του 19ου αρχές 20ού αιώνα ως τη δεκαετία του 1970”, όπως παρουσιάστηκε στο 8ο Συμπόσιο Ιστορίας και Λαογραφίας Αττικής, που έγινε στο Μαρούσι το 1999.

Κορίτσια στην Άνοιξη μαθαίνουν να ράβουν, μια που το επάγγελμα της μοδίστρας ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλές στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Στο κέντρο διακρίνεται μια ραπτομηχανή SINGER (αρχείο Μπερτόλη)

Ως πηγές, επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν Βασιλικά και Προεδρικά Διατάγματα, με το παλαιότερο από αυτά να χρονολογείται στα 1834 “Περί συστάσεως των Δήμων”, ΦΕΚ 3, 10/1/1834! Πληροφορίες επίσης αναζητήθηκαν στα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, κυρίως για τις πληθυσμιακές μεταβολές στις επιμέρους Κοινότητες αλλά και στο Δήμο Διονύσου συνολικά, καθώς και σε αρχεία παλαιών εφημερίδων.

  (επάνω) Σελίδα από το Βασιλικό Διάταγμα «Περί του σχηματισμού των Δήμων της επαρχίας Αττικής», όπου καταγράφονται για πρώτη φορά οικισμοί του Διονύσου (ΦΕΚ 17/11.11.1835). Κάτω, άρθρο στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (04/06/1922) με τίτλο «Παληά Σταμάτα», στο οποίο γίνεται αναλυτική περιγραφή της περιοχής

Το Λεύκωμα, κόστους 72.500 ευρώ, είναι δίγλωσσο (ελληνικό και αγγλικό κείμενο), έχει εκδοθεί σε έντυπη- με 2000 αντίτυπα- και σε ηλεκτρονική μορφή, θα καλύπτει ανάγκες στο πλαίσιο εθνικών και διεθνών ανταλλαγών, προκειµένου να προσφέρεται ως αναμνηστικό σε φορείς και προσκεκληµένους του Δήμου Διονύσου και αποτελείται από τρία μέρη:

Στα τρία κεφάλαια του Μέρους Α’ παρακολουθούμε την ιστορία του τόπου από την αρχαιότητα και τη Νεολοθική Εποχή κατά την 6η χιλιετία π. Χ. μέχρι την Τουρκοκρατία.

 Το χορηγικό μνημείο στον αρχαιολογικό χώρο του Ικαρίου (Κέντρο Πολιτισμού «Χορεύρεσις» 2021, 108)

Το Μέρος Β’ αποτελείται από 4 κεφάλαια, στα οποία παρουσιάζονται η διοικητική και οικονομική εξέλιξη από τον 19ο αιώνα μέχρι τα τέλη του 20ού, η κοινωνικοπολιτική ζωή κατά τον 19ο αιώνα, η εξέλιξη της περιοχής από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1940, διάστημα κατά το οποίο σημειώθηκε πληθυσμιακή έκρηξη στην περιοχή λόγω της άφιξης και εγκατάστασης των προσφύγων από τη Μικρασιατική καταστροφή, και τέλος η μεταπολεμική περίοδος μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα.

Ο Θωμάς Μπώμαν με μέλη του προσωπικού του στο λατομείο του Διονύσου, 1954 (αρχείο Μπώμαν)

Το αρτοποιείο του Γ. Ελευθεριάδη, όπου παραγόταν το περίφημο πεϊνιρλί της Δροσιάς (αρχείο Μήλα- Ελευθεριάδη)

 Φυτεύοντας μπάμιες στον Άγιο Στέφανο, 1948 (αρχείο Μπουρτζόγλου)

Στο τρίτο και τελευταίο Μέρος, που αποτελείται από 2 κεφάλαια, ειδική αναφορά γίνεται στη διοικητική μεταρρύθμιση με το νόμο “Καποδίστριας», με καταγραφή της αυτοδιοικητικής πραγματικότητας των 7 επιμέρους Δήμων και Κοινοτήτων, που το 2010 ενώθηκαν στον καλλικρατικό Δήμο, ενώ  παρουσιάζονται αναλυτικά τα πεπραγμένα των τριών καλλικρατικών Διοικήσεων του Δήμου Διονύσου, από το 2011 μέχρι το 2023. Για το ίδιο διάστημα, επιπλέον, καταγράφονται αναλυτικά τα μέλη του Δημοτικού και των Τοπικών Συμβουλίων, φθάνοντας μέχρι και στη διαμόρφωσή τους μετά από τις περυσινές αυτοδιοικητικές εκλογές.

 Αγώνας δρόμου στον Διόνυσο, στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Διονύσια 1986»

Περιλαμβάνεται, τέλος, χαιρετισμός του τέως Δημάρχου Γ. Καλαφατέλη, επί θητείας του οποίου ελήφθη απόφαση για τη δημιουργία του Λευκώματος. Στον χαιρετισμό του ο κ. Καλαφατέλης τονίζει, πως στις σελίδες του Λευκώματος γίνεται προσπάθεια να αποτυπωθούν το παρελθόν και το παρόν, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, ενώ στόχος είναι να ενισχυθεί η ιστορική, πολιτιστική και συλλογική μνήμη των κατοίκων.

 Ο παλιός Σταθμός του τρένου στον Διόνυσο με κάποια από τα σύγχρονα γλυπτά που κοσμούν το χώρο, δημιουργώντας έτσι μια υπαίθρια έκθεση γλυπτικής (αρχείο της Κοινότητας Διονύσου)

Ο τέως Δήμαρχος επιφυλάσσει ιδιαίτερη αναφορά στη συμβολή των προσφύγων από τη Μικρασία και τον Πόντο, «οι οποίοι με τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη ανάπτυξης του Δήμου”, ενώ υπογραμμίζει ιδιαιτέρως τις σταθερές αρχές της κοινωνικής αλληλεγγύης και της δέσμευσης απέναντι στους δημότες και κατοίκους της πόλης.

*****

Για το Λεύκωμα ερωτήσεις στο πρόσφατο παρελθόν είχαν απευθύνει στη Δημοτική Αρχή τόσο ο τέως Δήμαρχος όσο και ο επικεφαλής του «Νέου Διόνυσου» Ν. Καρυστινός, μια που ήταν γνωστό πως η έκδοση είχε μεν παραληφθεί, αλλά αγνοείτο η τύχη της, ενώ κατά πληροφορίες τα αντίτυπα ήταν στοιβαγμένα σε αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου στο Κρυονέρι.

Απαντήσεις ανέλαβε να δώσει κατά την ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας, την Τρίτη 30 Απριλίου, ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Εθελοντισμού και Φιλοζωίας Γ. Κομνηνάκης. Ο τελευταίος ενημέρωσε το Σώμα πως από τα 2000 αντίτυπα του Λευκώματος, δυο θα δοθούν σε κάθε δημοτικό και τοπικό σύμβουλο, από 20 θα σταλούν στο Δημοτικό Κατάστημα κάθε Κοινότητας, αντίτυπα θα σταλούν στη Δημοτική και τις σχολικές Βιβλιοθήκες, και τα τα υπόλοιπα θα αποθηκευτούν και θα χρησιμοποιούνται ως δώρα σε επισκέπτες του Δήμου. Ο Αντιδήμαρχος αναγνώρισε πως η έκδοση του Λευκώματος ήταν μια πάρα πολύ καλή ιδέα της απελθούσας Δημοτικής Αρχής, εκφράζοντας εντούτοις “προσωπική γνώμη και κριτική”, προσέθεσε πως “το Λεύκωμα εμφανίζει κάποια σημαντική μονομέρεια, στα όρια της προπαγάνδας, στο φωτογραφικό κυρίως υλικό, και ήταν κοστολογημένο σε πάρα πολύ υψηλό ποσό”. Καθόλου πάντως δεν αναφέρθηκε στην τύχη της ηλεκτρονικής έκδοσης του Λευκώματος, που προοριζόταν να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Δήμου, στη διάθεση κάθε κάτοικου και δημότη της πόλης.