*Γράφει ο Δρ. Στ. Μιχιώτης, πρώην Γενικός Γραμματέας του Δήμου Διονύσου
Όπως, σταθερά πλέον, επισημαίνουν οι ορκωτοί λογιστές, ο κίνδυνος παραγραφής ενός μεγάλου μέρους των οφειλομένων εσόδων του Δήμου είναι σοβαρός. Με άλλα λόγια, είναι πλέον αμφίβολο εάν θα εισπραχθούν ποτέ τα χρήματα που, εδώ και πολλά χρόνια, κάποιοι κάτοικοι και επιχειρήσεις οφείλουν στον δήμο. Είναι οι λεγόμενες «επισφάλειες», που την τελευταία πενταετία βαίνουν αυξανόμενες στους ετήσιους προϋπολογισμούς, με το ύψος τους να είναι πλέον ανησυχητικό. Τόσο, που αν αφαιρεθούν από τα διαθέσιμα και τα αποθεματικά του Δήμου, το αποτέλεσμα βγαίνει αρνητικό! Το απαράδεκτο αυτό γεγονός αποτελεί παραδοχή, εκ μέρους του Δήμου, ότι η διαχείριση των εσόδων δεν έγινε – κι ούτε γίνεται – όπως θα έπρεπε. Πρόκειται ουσιαστικά για μια παραδοχή ενοχής.
Από την άλλη, ο Δήμος Διονύσου προχώρησε πρόσφατα σε απροειδοποίητες δεσμεύσεις λογαριασμών πολιτών – όπως είχε κάνει και τα Χριστούγεννα του 2022 – και κατόπιν εξέδωσε σχετική ανακοίνωση, όπου όμως παρουσιάζει τη μισή αλήθεια. Με αφορμή λοιπόν τα όσα έγιναν και γράφτηκαν, ας δούμε όλη την αλήθεια για το πώς γίνεται και – το πιο σημαντικό- πώς θα έπρεπε να γίνεται η διαχείριση των εσόδων και η απαίτηση των οφειλομένων από τις διοικήσεις και τις υπηρεσίες του Δήμου.
1. Κακοπληρωτές και κακές διοικήσεις είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Οι κακοπληρωτές των Δήμων αποτελούν διαχρονικό φαινόμενο, που έχει πολλές αιτίες και χρησιμοποιεί ακόμα περισσότερες δικαιολογίες. Ανάμεσα στους παράγοντες που τη δημιουργούν, αξίζει να αναφέρουμε την αντικοινωνική φιλοσοφία του ατομικισμού και τη διαδεδομένη πρακτική της μπαγαποντιάς, τις πελατειακές σχέσεις που συντηρεί η εκάστοτε εξουσία με τους πολίτες – πελάτες της, τη διαχρονική ανικανότητα της δημόσιας διοίκησης και τις χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες που αυτή παρέχει στους διοικούμενους.
Οι συστηματικοί κακοπληρωτές δεν είναι το ίδιο πράγμα με τους περιστασιακούς – λόγω ανάγκης ή αμέλειας – οφειλέτες και είναι υποχρέωση της διοίκησης να τους διακρίνει και να τους αντιμετωπίζει διαφορετικά. Εάν μια διοίκηση θέλει, τα εργαλεία αντιμετώπισης των κακοπληρωτών υπάρχουν. Αλλά, αυτό δεν συμβαίνει, γιατί οι διοικούντες συνήθως προτιμούν να παρέχουν «εξυπηρετήσεις» σε συγκεκριμένους και ισχυρούς πολιτικούς φίλους, με τα λεφτά των άλλων όμως, των πολλών… Εδώ βέβαια, περιλαμβάνεται και η «οσφυοκαμπτική» σιωπή τους για την παράνομη παρακράτηση πόρων των Δήμων από το Κράτος, πόρων που έχουν πληρωθεί από τους πολίτες.
2. Η απαίτηση πληρωμής των οφειλόμενων έχει κάποιες προϋποθέσεις
Όλοι συμφωνούμε ότι κάθε οικονομική απαίτηση, οφείλει πρώτα απ’ όλα, να είναι σωστά υπολογισμένη και τεκμηριωμένη. Παρ’ όλα αυτά, όπως δυστυχώς όλοι γνωρίζουμε, ο Δήμος Διονύσου δεν τα πάει καλά, ούτε με την ακρίβεια, ούτε με τη σαφήνεια.
- Πρώτον, γιατί οι λογαριασμοί του νερού που στέλνει στους κατοίκους βρίθουν λαθών, γεγονός που έχουν παραδεχθεί οι ίδιες οι διοικήσεις.
- Δεύτερον, γιατί η έκδοσή τους γίνεται κατά αραιά χρονικά διαστήματα, πράγμα που οδηγεί σε τεχνητά διογκωμένες οφειλές, αφού η αθροιστική κατανάλωση τις περνά σε άλλη κλίμακα, ενώ αλλιώς θα περιοριζόταν στις χαμηλές και μεσαίες κλίμακες.
- Τρίτον, γιατί ποτέ καμιά διοίκηση δεν απάντησε εμπρόθεσμα και τεκμηριωμένα στα αιτήματα αμφισβήτησης οφειλών, που έχουν υποβληθεί από πολίτες, όσο δίκαια κι όσο μαζικά κι αν ήταν. Αντιθέτως, το μόνο που συχνά γίνεται είναι ένα ανατολίτικο παζάρι για περιορισμένη μείωση της οφειλής και μάλιστα “χαριστικά”, όπως φροντίζουν να λένε.
- Και τέταρτο και σημαντικότερο, γιατί δεν έχει γίνει ποτέ κοστολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών του Δήμου, είτε πρόκειται για το νερό, είτε για τον ηλεκτροφωτισμό ή για όποια άλλη ανταποδοτική υπηρεσία. Και ούτε πρόκειται να γίνει, γιατί εδώ, εκτός από την άγνοια και την ανικανότητα, ισχύει το «Σοφόν το ασαφές»…
3. Η είσπραξη των οφειλών δεν μπορεί να γίνεται περιστασιακά και άτσαλα και η παραβίαση της διαδικασίας είναι και παράνομη και αναποτελεσματική.
Στον Δήμο Διονύσου, η συνήθης πρακτική είσπραξης των οφειλών είναι περιστασιακή, δηλαδή, η κινητοποίηση των αρμοδίων συμβαίνει όταν τα πράγματα φτάσουν στο απροχώρητο. Αφενός, όταν κάποιες από τις οφειλές κινδυνεύουν να παραγραφούν, οπότε ο/η προϊστάμενος της Ταμειακής Υπηρεσίας έχει ποινικές ευθύνες. Και αφετέρου, όταν το ταμείο του Δήμου έχει αδειάσει και απειλούνται τα «ιερά και τα όσια», δηλαδή η μισθοδοσία αιρετών και υπαλλήλων. (Αλλά όχι και η πληρωμή των προμηθευτών, που – κατά μία «οθωμανική» λογική – μπορούν να περιμένουν εσαεί, ούτε και η πληρωμή των δημόσιων και ασφαλιστικών οργανισμών, παρότι οι προσαυξήσεις είναι πια υπέρογκες).
Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, ο τρόπος που επιχειρείται η είσπραξη των οφειλών είναι άτσαλος, δηλαδή, κατά παράβαση της προβλεπόμενης από τον νόμο διαδικασίας. Έτσι – όπως προκύπτει σαφώς από τα κείμενα που παραθέτω παρακάτω – οι αρμόδιοι διαχωρίζουν σκοπίμως τον νόμο από τη διαδικασία εφαρμογής του και προβαίνουν σε μια επιλεκτική και διαστρεβλωμένη ερμηνεία των διατάξεών του. Δηλαδή, εν ονόματι της (δήθεν) τήρησης του νόμου, τον παραβαίνουν κατάφωρα και προκλητικά!
Κι επειδή δεν υπάρχει νόμος χωρίς διαδικασία εφαρμογής, όποιοι καταστρατηγούν αυτήν τη διαδικασία, παρανομούν. Αυτό ας το χωνέψουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στην υπόθεση, άμεσα και έμμεσα, που κάνουν ότι αγνοούν ότι το πρόβλημα που δημιουργούν (τόσο στους πολίτες, όσο και στα οικονομικά του Δήμου) με τις απροειδοποίητες δεσμεύσεις λογαριασμών είναι διπλό.
Πρώτον, εξ αιτίας του αιφνιδιασμού του οφειλέτη, από τη δέσμευση του συνόλου της οφειλής από κάθε λογαριασμό όπου συμμετέχει – δηλαδή της δέσμευσης ποσού πολλαπλάσιου της οφειλής – η εξεύρεση χρημάτων για ρύθμιση είναι πολύ δύσκολη. Αυτό επιδεινώνεται γιατί, ακόμα κι όταν αυτή γίνει, το διάστημα μέχρι το ξεπάγωμα των λογαριασμών από τις τράπεζες είναι μεγάλο. Γι’ αυτό και ο νόμος προβλέπει συγκεκριμένη διαδικασία ειδικής ενημέρωσης ΠΡΙΝ τη λήψη των αναγκαστικών μέτρων. Την οποία όμως, οι διοικήσεις και υπηρεσίες του δήμου αγνοούν προκλητικά.
Και δεύτερον, εξαιτίας της προσωρινής τήρησης της ρύθμισης, που λόγω του αναγκαστικού και βεβιασμένου χαρακτήρα τους, δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί επί μακρόν από τους οφειλέτες. Αφενός γιατί δεν έχει ενταχθεί στον οικονομικό προγραμματισμό τους και αφετέρου, γιατί γνωρίζουν από εμπειρία, ότι οι δεσμεύσεις αυτές είναι σαν τα γιουρούσια, που σταματούν όταν ξεσπάσει λαϊκή κατακραυγή. Έτσι, οι οφειλέτες συχνά σταματούν να πληρώνουν μετά την πρώτη ή δεύτερη δόση, ελπίζοντας ότι θα «έχει ο θεός μέχρι την επόμενη φορά».
Με άλλα λόγια, αυτή η πρακτική, εκτός από παράνομη, δεν δημιουργεί σταθερές εισροές εσόδων, δηλαδή, είναι αναποτελεσματική. Αυτό το ξέρουν καλά οι συστηματικοί κακοπληρωτές, οι οποίοι συχνά φαίνεται να έχουν «ειδική» πληροφόρηση κι έτσι, λίγο πριν το «γιουρούσι», σπεύδουν να κάνουν μια ρύθμιση, που κατόπιν δεν τηρούν. Έτσι, η πρακτική αυτή τελικά τιμωρεί τους μικρούς και περιστασιακούς οφειλέτες, ευνοώντας εν τέλει τους μεγάλους και συστηματικούς κακοπληρωτές.
4. Αν κάποιος δεν γνωρίζει, ας φροντίσει να μάθει και προπαντός να μην κουνά το δάκτυλο.
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία για τα μέτρα αναγκαστικής είσπραξης (ΚΦΔ 4174/2013 – Άρθρο 5, ΥΑ Φ.80000/οικ.25379/312/29.8.2013), η διαδικασία που πρέπει να κάνει η Υπηρεσία ΠΡΙΝ την αναγκαστική είσπραξη, είναι σαφής και περιλαμβάνει:
- Αποστολή ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ στον οφειλέτη για το είδος και το ποσό της οφειλής
- Παροχή αποκλειστικής ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΣ 20 ΗΜΕΡΩΝ (από τη λήψη της ατομικής ειδοποίησης) για ρύθμιση ή εξόφληση της οφειλής.
- ΛΗΨΗ ΜΕΤΡΩΝ αναγκαστικής είσπραξης ΜΕΤΑ τη λήξη της προθεσμίας.
Όλα αυτά όμως, ο Δήμος Διονύσου δεν τα εφάρμοσε, ούτε τον Δεκέμβριο του 2022, ούτε και τώρα, τον Μάρτιο του 2025, με τους αρμόδιους αντιδημάρχους να καλύπτουν την Υπηρεσία – και τότε και τώρα – με τη δικαιολογία ότι «οι οφειλές είναι γνωστές στους ενδιαφερόμενους». Στην πραγματικότητα όμως, διοίκηση και υπηρεσία αποκρύπτουν – από άγνοια ή από σκοπιμότητα – ότι άλλο η γνωστοποίηση μιας βεβαιωμένης οφειλής και άλλο η Ατομική Ειδοποίηση περί αναγκαστικών μέτρων.
Δηλαδή, απ’ ό,τι φαίνεται διαχρονικά στον Δήμο Διονύσου, ουδείς από τους «έμπειρους και πολυπράγμονες» αιρετούς, συμβούλους και υπηρεσιακούς γνωρίζει το νόμο, ουδείς αναγνωρίζει το έλλειμμα γνώσης και την κακή πρακτική και φυσικά, ουδείς σκέφτεται ότι χρειάζεται να ενημερωθεί!…
Αντί λοιπόν, διοίκηση και υπηρεσία να αναγνωρίσουν το λάθος τους, όχι μόνο σιωπούν, αλλά και προσπαθούν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Έτσι, σε πρόσφατη ανακοίνωσή της, η σημερινή διοίκηση επιχειρεί από πάνω να μας πείσει ότι «όλα έγιναν καλώς»!… Το γεγονός αυτό τους καθιστά το λιγότερο αδαείς και το περισσότερο αναξιόπιστους.
Αλλά, η διοικητική ανεπάρκεια των αιρετών δεν σταματά εδώ. Ενώ ως διοίκηση, Καλαφατέλης (το 2022) και Μαϊχόσογλου (το 2025) είχαν καλύψει τη λάθος πρακτική της ταμειακής υπηρεσίας, πριν μερικές εβδομάδες, οι ίδιες πλευρές κάλεσαν την προϊσταμένη της ίδιας υπηρεσίας σε «απολογία» και «δημόσια συγγνώμη», γιατί «τόλμησε να τους κάνει κριτική»! Δυο μέτρα και δυο σταθμά δηλαδή: όταν θίγονται οι δημότες, «όλα καλά», ενώ όταν θίγονται οι αιρετοί, «ουαί κι αλίμονο»…
Αυτό ας γίνει μάθημα σε όσους υπηρεσιακούς είναι άτεγκτοι με τους δημότες, ενώ συχνά «βοηθούν» (με τη σειρά τους) τους αιρετούς σε «ενοχλητικές» καταστάσεις. Όπως συνέβη για παράδειγμα, με την άρνηση της υπηρεσίας να δώσει σε δημοτικό σύμβουλο στατιστικά στοιχεία για τις οφειλές, με το πρόσχημα των «προσωπικών δεδομένων», παρά την αντίθετη γνωμάτευση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων… Ας γίνει όμως μάθημα και στους δημότες, που συχνά ψηφίζουν προσδοκώντας την εύνοια της διοίκησης, για να διαπιστώσουν αργότερα ότι η στρεβλή λειτουργία της έχει συνέπειες και γι’ αυτούς.
5. Υπάρχει και ο σωστός τρόπος να γίνονται τα πράγματα!
Κι όμως, τα πράγματα αυτά θα μπορούσαν να γίνουν διαφορετικά, δηλαδή, και σύμφωνα με τον νόμο και αποτελεσματικά! Και προς απόδειξη αυτού, αναφέρω μερικά παραδείγματα, που γνωρίζω από προσωπική (επαγγελματική) εμπειρία.
Στον Δήμο Πεντέλης, στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος, υπάρχουν δράσεις, που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη ή υπό σχεδιασμό, όπως:
- ο επανακαθορισμός της βάσης υπολογισμού (σύστημα κοστολόγησης ανταποδοτικών υπηρεσιών και λειτουργίας δήμου) και η αναπροσαρμογή των ανταποδοτικών τελών και φόρων,
- η βελτίωση της εισπραξιμότητας, με δείκτες παρακολούθησης της δημιουργίας οφειλών και της εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας είσπραξης οφειλών και
- η εκπαίδευση προσωπικού για την αποτροπή διαχειριστικών λαθών.
Μάλιστα, στον ίδιο Δήμο, έχει ήδη γίνει ανάλυση του «Μείγματος Οφειλών» προς τον Δήμο και προς τους προμηθευτές του Δήμου, που μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει στοιχεία, όπως:
- το ύψος της οφειλής, το πλήθος των οφειλετών και στατιστικά στοιχεία ανά κατηγορία οφειλής,
- το πλήθος και συνολικό ύψος των διακανονισμένων οφειλών
- την κατανομή των οφειλετών ανά: ποσό οφειλής, επαναληψιμότητα και χρονική περίοδο δημιουργίας των οφειλών
- την κατανομή των οφειλών του δήμου προς τους προμηθευτές του κ.λπ.
Επίσης, μέσα στο 2024 απεστάλησαν 4 φορές ατομικές ειδοποιήσεις στους οφειλέτες, με ενημέρωση για τα αναγκαστικά μέτρα και πρόσκληση για ρύθμιση χρεών, πρακτική που είχε σαν αποτέλεσμα σωρεία ρυθμίσεων μέχρι τώρα.
Μια άλλη πρακτική – επίσης πολύ αποτελεσματική – είναι και η άρση της δυνατότητας μιας επιχείρησης για έκδοση φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας, που την υποχρεώνει όχι μόνο να κάνει ρύθμιση, αλλά και να την τακτοποιεί σε σταθερή βάση.
Αλλά όλα αυτά απαιτούν, αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου εργασίας όλων των εμπλεκομένων και προπαντός θέληση, πράγματα που οι έως τώρα διοικήσεις του Δήμου – αποδεδειγμένα – δεν μπορούν και δεν επιλέγουν να κάνουν.
Εν κατακλείδι, δεν είναι κακό να απαιτεί ο Δήμος τα οφειλόμενα σε αυτόν. Κακό είναι να το κάνει απρογραμμάτιστα, παράνομα και αναποτελεσματικά.
Και κάτι τελευταίο, που βέβαια αφορά στην κεντρική κυβέρνηση. Ο νόμος περί μέτρων αναγκαστικής είσπραξης πρέπει να αλλάξει σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο. Κατ’ αναλογία των δρακόντειων επιπτώσεων για τους οφειλέτες, είναι καλό να υπάρχουν αυστηρές επιπτώσεις και για όσους (υπηρεσιακούς και αιρετούς) παραβιάζουν τον νόμο ή καλύπτουν όσους τον παραβιάζουν.
Στέφανος Μιχιώτης
16 Μαρτίου 2025
