*Γράφει ο Στ. Μιχιώτης
Η επιλογή των στελεχών, αλλά και των εργαζομένων, μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού είναι από τις πιο σημαντικές λειτουργίες της διοίκησης, γι’ αυτό και η σχετική βιβλιογραφία είναι μεγάλη. Σχεδόν όλοι όμως συμφωνούν ότι τρεις παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη: οι γνώσεις, οι δεξιότητες και η στάση των υποψηφίων, που πρέπει (όλες τους) να είναι και επαρκείς και κατάλληλες, ως προς τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης θέσης. Και φυσικά, συμφωνούν ακόμα ότι όσο λιγότερο αυθαίρετη είναι η αξιολόγηση των ανωτέρω, τόσο το αποτέλεσμα αποβαίνει προς όφελος του καλού του οργανισμού.
Στον χώρο των δημόσιων οργανισμών και της στελέχωσης της λεγόμενης πολιτικής ηγεσίας τους, τα πράγματα απέχουν αρκετά (έτη φωτός) από τις παραπάνω θεωρητικές αρχές – τουλάχιστον στην Ελλάδα. Η πικρή αλήθεια είναι ότι η στρέβλωση αυτή δεν οφείλεται μόνο στις άθλιες πρακτικές των πολιτικών (μας), αλλά και στις καθημερινές συνήθειες ημών των ιδίων. Απόδειξη, ο στενός κύκλος των γνωστών, μέσα στον οποίο οι μικροεπιχειρηματίες συνήθως αναζητούν προσωπικό, αλλά και οι εργαζόμενοι γνωστοποιούν μια ευκαιρία εργασίας. Το αν και κατά πόσο ο/η υποψήφιος-α έχει τα κατάλληλα προσόντα να αναλάβει την ευθύνη της συγκεκριμένης θέσης έπεται – συνήθως λέμε “θα τα βρούμε στην πορεία”, λες και (αυτά τα προσόντα) υπήρχαν κάποτε, αλλά μετά χάθηκαν…
Αυτά είναι ενδεικτικά των στοιχείων που (τελικά) αξιολογούμε: την ύπαρξη εμπιστοσύνης (από το “αφεντικό”) και την ικανότητα ευθυγράμμισης (με το “αφεντικό”). Είτε ιδιωτικό, είτε αιρετό. Όσο για τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις στάσεις ….. Και για μεν τις (μικρές ή μεσαίες) ιδιωτικές επιχειρήσεις, μπορεί να πει κανείς ότι η ιδιοκτησία τους (που συχνά είναι και διοίκηση) έχει επιλέξει ένα “στυλ” και όποιος θέλει ακολουθεί. Αλλά για τους δημόσιους οργανισμούς κάτι τέτοιο δεν μπορεί να ισχύει, αφού ιδιοκτήτες είμαστε όλοι μας και οι διοικήσεις τους έχουν δεσμευτεί να υπηρετούν τα συμφέροντα όλων μας – αν και έχουν εκλεγεί από ένα μέρος μας.
(Η αλήθεια είναι ότι κάπου εδώ ταιριάζουν τα ανέκδοτα με τον Τοτό… Παρ’ όλα αυτά, ας μείνουμε λίγο ακόμα στο μονοπάτι της Αρετής.)
Δυστυχώς, στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα και πιο δύσκολα. Οι διοικούντες προκύπτουν μέσα από όσους συγκέντρωσαν τις περισσότερες ψήφους, αλλά συνήθως τα ψηφαλάκια δεν μαζεύονται με γνώμονα τα προσόντα. Αυτό που μετρά είναι οι προσωπικές σχέσεις με τον υποψήφιο (ή τον γονιό του!), το τι λέγεται γι’ αυτόν (στη γειτονιά), αν έχει δείξει ότι νοιάζεται (για τα προβλήματά τους) και αν έχει χρόνο για να τρέχει (για τις υποθέσεις τους).
Με λίγα λόγια, οι ψηφοφόροι ψάχνουν για φιλικούς υπαλλήλους και όχι για σοβαρούς ηγέτες. Είναι λοιπόν αναμενόμενο οι υποψήφιοι να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των “πελατών” τους. Πολύ δε περισσότερο, όσοι καταρτίζουν τα ψηφοδέλτια, εξ ου και η πληθώρα των εκλεγμένων αθλητών και ποδοσφαιριστών, μελών της show business (Ψινάκης), ακόμα και φροντιστηριούχων (Παχατουρίδης) κ.λπ.
Έτσι λοιπόν, όταν έρθει η ώρα της “πληρωμής”, ένας δήμαρχος οφείλει να ανταμείψει όσους συνεισέφεραν (“εθελοντικά” φυσικά…) στην εκλογική νίκη, δίνοντάς τους μερτικό από τις έμμισθες θέσεις ευθύνης. Χωρίς φυσικά να υπολογίσει αν διαθέτουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις στάσεις που ταιριάζουν στη συγκεκριμένη θέση. Στο κάτω κάτω, ακόμα κι αν τα σκ@τώσουν, ούτε οι πρώτοι θα είναι, ούτε οι τελευταίοι. Άσε που το κόστος θα είναι πάντα μικρότερο από το να έβαζε έναν άγνωστο με προσόντα, που δεν θα μπορούσε (ή θα αρνιόταν) να “παίξει μπάλα”.
Και η αλήθεια είναι ότι το επάγγελμα ενός υποψήφιου για δημόσια θέση δεν είναι γραμμικά ανάλογο της καταλληλότητάς του γι’ αυτήν. Είναι το κράμα των γνώσεων, των δεξιοτήτων και της γενικότερης στάσης που έχει “οικοδομήσει” μέσα από την άσκηση του επαγγέλματός του. Είναι άλλωστε γνωστό ότι πολλοί ειδικοί σε κάτι είναι ακατάλληλοι για διοίκηση.
Είναι όμως επίσης αλήθεια ότι το επάγγελμα ενός ανθρώπου καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τα παραπάνω στοιχεία. Γιατί, όπως λέει και η παροιμία, “αν το μοναδικό σου εργαλείο είναι ένα σφυρί, τότε όλα τα προβλήματα μοιάζουν με καρφιά”. Και βεβαίως, άλλα τα προβλήματα της παιδείας κι άλλα ενός αρχιτεκτονικού γραφείου ή μιας ταβέρνας. Αν δεν ξέρει κανείς καλά τα πρώτα και δεν έχει σχέδια πώς να τα λύσει, σίγουρα θα πάει στο σωρό με τους πολλούς. Και η διακωμώδηση (λόγω άσχετου επαγγέλματος) είναι αναπόφευκτη – κάποιες φορές, ακόμα και προκαταβολικά, λόγω της συχνότητας του φαινομένου.
Έτσι λοιπόν, ακόμα κι αν ο μεγαλύτερος πολιτικός εκμαυλιστής (που πέρασε ποτέ από αυτόν τον τόπο) σου προσφέρει μια αμειβόμενη (και τιμητική) θέση ευθύνης, να θυμάσαι αυτό:
Η αντίσταση στον πειρασμό είναι ενδεικτική του χαρακτήρα ενός ανθρώπου.
