Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Ε.Π.) αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία που διαθέτει η διοίκηση ενός Δήμου, προκειμένου να ιεραρχήσει τους στόχους της, να προγραμματίσει τις προτεραιότητές της και να διαθέσει το υπάρχον προσωπικό και τους υπάρχοντες πόρους σε συγκεκριμένες εργασίες, ώστε να επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στην διάρκεια μιας πενταετίας. Με προγραμματισμένη για μεθαύριο Τετάρτη 15 Οκτωβρίου την πρώτη συνάντηση των εθελοντών εμπειρογνωμόνων που θα ασχοληθούν με το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, η Οδός Διονύσου συζήτησε με τον αρμόδιο Αντιδήμαρχο Στρατηγικού Σχεδιασμού και Ανάπτυξης του Δήμου Διονύσου Η. Υφαντή, που ήταν ιδιαιτέρως αναλυτικός αλλά και αισιόδοξος για την πορεία του εγχειρήματος, που αυτή τη φορά θα διεξαχθεί με εντελώς νέους όρους.
Ο.Δ.: Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου που αποφάσισε η νέα Δημοτική Αρχή;
Για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος 2015-19, προκρίθηκε μια διαδικασία που στηρίζεται σε τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά: τη συμμετοχή, τη διαφάνεια, το διάλογο και την υιοθέτηση σύγχρονων κανόνων και εργαλείων διοίκησης.
Το πρώτο αφορά στη μεγιστοποίηση και βελτιστοποίηση της συμμετοχής δημοτών και συλλογικών σχημάτων, που αυτή τη φορά δεν θα περιοριστεί απλώς στην υποβολή προτάσεων.
Το δεύτερο και το τρίτο σχετίζονται με τη συνεχή και εντατική δημοσιότητα των αποτελεσμάτων, που παράγονται σε κάθε βήμα, ώστε να εξασφαλίζονται η διαφάνεια της διαδικασίας και η δυνατότητα δημόσιου διαλόγου.
Και το τελευταίο αφορά στις επιλογές βάσει κριτηρίων και τη χρήση συστημάτων που θα ανατροφοδοτούν με νέα δεδομένα, θα τεκμηριώνουν την ανάγκη για αλλαγές και θα περιορίζουν τις λανθασμένες ή αυθαίρετες αποφάσεις.
Ο.Δ.: Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα;
Βεβαίως. Όπως έχει δείξει η εμπειρία, ενώ οι Δήμοι καλούν κάθε 2-3 χρόνια τους τοπικούς φορείς να υποβάλλουν προτάσεις, αρκετές από αυτές -για διάφορους λόγους- δεν λαμβάνονται τελικά υπόψη επειδή είναι αποσπασματικές, εδράζονται σε προϋποθέσεις που δεν πληρούνται, έχουν δυσανάλογα μεγάλο κόστος ή υπάρχουν ενστάσεις ως προς τη σκοπιμότητά τους. Κι επειδή αυτοί οι λόγοι δεν συζητούνται ποτέ, προκαλούνται στους ενδιαφερόμενους εντυπώσεις απαξίωσης και εμπαιγμού, με αποτέλεσμα την αμφισβήτηση των προθέσεων του Δήμου και την –εν συνεχεία– απόσυρσή τους από τη διαδικασία. Αυτό περιορίζει σημαντικά το ανθρώπινο δυναμικό που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ορθή σύνταξη και εφαρμογή ενός Επιχειρησιακού Προγράμματος. Να υιοθετήσει, π.χ., και να στηρίξει κάποιες πρωτοβουλίες. Να τις κάνει δικές του, να υποδεικνύει έγκαιρα τα προβλήματα που εμφανίζονται και να προτείνει δημιουργικές λύσεις. Αντ’ αυτών, οι πολίτες παραμένουν στην κριτική, ακριβώς επειδή έχουν την πεποίθηση ότι ο Δήμος τούς έχει χρησιμοποιήσει ως άλλοθι, για να πράξει τελικά όσα έχουν προ-αποφασιστεί. Αυτή η «δυσλειτουργία» και η κακή οργάνωση είναι οι δύο σημαντικότερες αιτίες αστοχίας των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Δήμων.
Ο.Δ.: Και πώς θα λύσετε αυτό το πρόβλημα;
Κατ’ αρχήν να σας επισημάνω ότι τέτοιου είδους προβλήματα δεν είναι αυθύπαρκτα και αυτοτελή, ούτε λύνονται αποσπασματικά. Δηλαδή, η εμπιστοσύνη του κόσμου έχει χαθεί εξαιτίας πολλών γεγονότων και δεν κερδίζεται με ανακοινώσεις και προσκλήσεις μόνο. Τις καλές προθέσεις και τις ικανότητές σου χρειάζεται να τις αποδεικνύεις στην πράξη με συνέπεια, συνέχεια και διάρκεια. Αλλιώς, δεν αρκεί και, άρα, δεν πρέπει να τις διακηρύσσεις. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα αναφερθώ στα εξής:
Ως νέα δημοτική αρχή, ξεκινήσαμε με μια ανοιχτή πρόσκληση σε όσους ενδιαφέρονται και μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή και πέρα από κάθε προσδοκία. Πάνω από εξήντα συνδημότες μας εκδήλωσαν ενδιαφέρον συμμετοχής σε συγκεκριμένους τομείς, που είχαμε ορίσει, παρέχοντας στοιχεία για τις σπουδές και την εμπειρία τους. Με αυτούς εγκαινιάζεται μια Βάση Δεδομένων Εθελοντών Συνεργατών του Δήμου, όχι μόνο για το Επιχειρησιακό αλλά και για άλλα προγράμματα που θα ακολουθήσουν. Και το σημαντικότερο, η βάση θα παραμείνει ανοικτή και θα εμπλουτίζεται συνεχώς. Ήδη, για την Τετάρτη που έρχεται, έχει προγραμματιστεί και ανακοινωθεί η πρώτη συνάντηση, για να συζητήσουμε την περαιτέρω διαδικασία και να οργανώσουμε τις υπο-ομάδες εργασίας. Η βασική λειτουργία της ομάδας των ειδικών εμπειρογνωμόνων αφορά στην υποστήριξη των υπηρεσιακών παραγόντων που έχουν αναλάβει την ευθύνη σύνταξης του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Και είναι βέβαιο ότι θα αξιοποιηθούν όλοι ανάλογα με τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις εμπειρίες τους. Σε αυτή την προσπάθεια οι κρίσιμες ικανότητες σχετίζονται με την συν-εργασία και την συν-αντίληψη.
Ο.Δ.: Μεγάλο εγχείρημα με νέους όρους. Και μετά την πρώτη συνάντηση;
Μετά την ενημέρωση της Ομάδας Έργου και των εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για την μεθοδολογία εκπόνησης, η διαδικασία προβλέπει τα εξής βήματα, που είναι χρονικώς επικαλυπτόμενα, δηλαδή εξελίσσονται –εν μέρει– παράλληλα και όχι διαδοχικά:
- Παραγωγή ενημερωτικού υλικού, έντυπου και ψηφιακού, καθώς και εντύπων συλλογής προτάσεων για τα Τοπικά Συμβούλια, τις δημοτικές παρατάξεις, τους τοπικούς φορείς και τους δημότες.
- Ενημερωτικές συναντήσεις, στις οποίες θα εξηγηθεί ο χαρακτήρας του Ε.Π. και η διαδικασία υποβολής των προτάσεων.
- Ανάπτυξη εργαλείων λογισμικού για την καταχώρηση των προτάσεων και την δημόσια παρακολούθηση της εξέλιξης του Ε.Π.
- Δημιουργία ειδικού συνδέσμου στην ιστοσελίδα του Δήμου για τη διαβούλευση επί του Ε.Π.
Παράλληλα, θα καταγραφούν η υπάρχουσα κατάσταση, τα εξελισσόμενα έργα στο Δήμο, οι προεκλογικές θέσεις των δημοτικών παρατάξεων, καθώς και παλαιότερες προτάσεις των προ-Καλλικρατικών Δήμων και Κοινοτήτων και συλλογικών φορέων, που παραμένουν επίκαιρες. Έτσι, θα μορφοποιηθεί η πρώτη εικόνα ενός κοινού τόπου, ο οποίος θα αποτελέσει την –εν δυνάμει– αφετηρία.
Ο.Δ.: Οι φορείς και ο κόσμος, πότε θα μπορέσουν να καταθέσουν τις προτάσεις τους;
Η φάση της προετοιμασίας περιλαμβάνει, όπως ήδη σας είπα, ενημερωτικές συναντήσεις και διανομή/διάχυση ενημερωτικού υλικού. Εδώ θα χρειαστούμε τη βοήθεια των ειδικών. Στη συνέχεια, θα ζητήσουμε από φορείς και δημότες να υποβάλουν τις προτάσεις τους, μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, είτε στα αρμόδια Τοπικά Συμβούλια είτε απευθείας στο Δήμο, μέσω του διαδικτύου. Παράλληλα, οι υπηρεσιακοί παράγοντες της Ομάδας Έργου θα συλλέξουν στοιχεία, πληροφορίες και ανάγκες από όλες τις δομές και υπηρεσίες. Μετά από στοιχειώδη ταξινόμηση, το σύνολο του υλικού θα δημοσιοποιηθεί στην ειδική σελίδα του Δήμου, ώστε όλοι να γνωρίζουν τι έχει προταθεί και ο καθένας να είναι υπεύθυνος για τις προτάσεις που έχει συντάξει. Η δημοσιότητα θα είναι συνεχής σε όλες τις φάσεις του Επιχειρησιακού Προγράμματος, ώστε να εξασφαλίζεται η διαφάνεια και ο κοινωνικός έλεγχος της διαδικασίας.
Οι προτάσεις θα αξιολογηθούν βάσει κριτηρίων, τα οποία σχετίζονται με το πόσο ώριμες είναι, πόσο κρίσιμες, με πόσες και ποιες άλλες δράσεις διασυνδέονται, πόσοι είναι οι ωφελούμενοι από αυτές, ποιες λειτουργούν σαν κοινές υποδομές, τι προϋπολογισμό έχουν, πόσο χρόνο χρειάζονται για να υλοποιηθούν κ.λπ. Έτσι, κάθε πρόταση θα αποκτήσει «ειδικό βάρος» με ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά. Εδώ ακριβώς θα αποδειχθεί σημαντική η συμβολή των εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, όπως και στη συστηματική ταξινόμηση του υλικού. Οι σχετικοί πίνακες θα δημοσιοποιηθούν και πάλι και θα αποτελέσουν το αντικείμενο νέας δημόσιας διαβούλευσης με παρατάξεις, φορείς και δημότες.
Ο.Δ.: Και νομίζετε ότι όλο αυτό μπορεί να καταλήξει κάπου; Εννοώ, πιστεύετε ότι έχουμε την απαραίτητη κουλτούρα να συζητάμε και να γεφυρώνουμε τις διαφορές μας;
Νομίζω ότι δεν υπάρχει μονοσήμαντη απάντηση στο ερώτημά σας. Προτιμώ, λοιπόν, να αντιστρέψουμε το πνεύμα: Πιστεύετε ότι αν δεν αποκτήσουμε την απαραίτητη κουλτούρα, έστω σιγά σιγά και όχι απαραίτητα ανώδυνα, έχουμε ελπίδα να λειτουργήσουμε ποτέ ως υπεύθυνοι πολίτες και ως αποτελεσματικός δήμος; Και εννοώ τον δήμο όχι ως απλή συνάθροιση αλλά ως κοινωνία πολιτών. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η διαδικασία που προκρίθηκε, πέρα από την αυτονόητη για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα αξία, στοχεύει στη βελτίωση της δυναμικής των κοινωνικών σχέσεων και την ανάπτυξη ικανοτήτων σύνθεσης σε όσους ασχολούνται με τα κοινά. Όσο για τις επιφυλάξεις και την κριτική περί χαοτικών διαδικασιών και αδιεξόδων από ασυμβατότητα απόψεων, τις οποίες είμαι σχεδόν βέβαιος ότι κάποιοι θα σπεύσουν να διατυπώσουν, έχω να πω το εξής: Το τελικό προϊόν θα προκύψει με τη διαδικασία που σας περιέγραψα. Αυτή την διαδικασία εμπιστεύομαι, που δίνει βήμα και φωνή στον πολίτη και εξασφαλίζει σε όλους την ισότιμη συμμετοχή.
Σας ευχαριστώ πολύ και ελπίζω σύντομα να έχουμε παραδοτέα των ομάδων εργασίας και ευκαιρίες για συζήτηση επί της ουσίας του Επιχειρησιακού Προγράμματος.
Ο.Δ. Κι εγώ σας ευχαριστώ